Halloween, Hallo Venn og livets mørke sider

I helga var det Halloween.
Vi hadde Halloween-feiring på kirka.
Eg syns det var veldig fint.

Og eg har sett diskusjonen og statusane på facebook om kor fryktelig det er med denne amerikanske tradisjonen som inntek landet og om markedskreftene som styrer heile skuta. Nei, fysj og fy, slikt burde ein halde seg langt unna. Og i alle fall om ein er i kyrkja.

Eg har sett at mange menigheter arrangerer "Hallo Venn" som eit alternativ til Halloween. Og la meg vere veldig klar, eg har ingenting imot Hallo Venn. Eg trur det er eit veldig fint og bra opplegg. Men, ja, for det er eit stort men er for meg, eg trur ein misser ein gylden mulighet med å ikkje ta tak i Halloween og heller arrangere eit ufarleg venne-arrangement som ein faktisk kan ha alle andre dagar i året..

Og her er grunnen til at eg skulle ønske at fleire kyrkjer hadde tatt tak i Halloween:
Dette er ein gyllen sjanse til å snakke med barn og unge om døden, og om det vanskelige i livet.
Det er ikkje så mange andre gongar i året at det fell naturlig. Det er ikkje så mange andre gongar i året vi får praktiske måtar å gje erfaringar på rett i fanget... For Halloween er knytta til Allehelgensdag/ Alle sjelers dag. Dagen då vi minner dei vi har mista. Dagen då vi kjenner på tomrommet dei etterlot seg. Dagen då vi ser at vi gjekk gjennom det vonde og mørke, og kom ut igjen i lyset, med nokre erfaringar som endra oss.

 

Vi hadde ein slags "Trick or treat" på kirka i helga. Alle ungane som ville gikk på jakt etter snopet i grupper. Dei vaksne var med. Dei måtte ned i kjellaren og inn i mørket, og heilt innerst satt den snille heksa med snopet. Det var skummelt, med edderkoppspinn og berre nokre lykter som lyste opp. Det vart veldig talande for meg då eit av barna stoppa ved meg som stod nederst i trappa, før den mørke passasjen dei måtte gjennom.  Ungen såg mora gå inn der, og ropte etter henne "Ikkje gå inn der! Det er farlig!!" men mora beroliga, og ungen fulgte etter og kom glad og fornøgd ut igjen med snop og så gikk dei sammen ut i lyset igjen. "Det var ikkje så farlig som eg trudde" var kommentaren eg høyrde då dei gjekk ut igjen..

I haust har eg møtt mykje død. Fleire rundt meg har mista mennesker nær seg. I august mista vi ei i menigheten som eg, og mange med meg, var utruleg glad i. I møte med døden er det vanskelig å finne orda. Når nokon ein er glad i døyr går ein inn i noko som er utrygt og ukjent, sjølv om ein har opplevd det før. Eg var 8 år då eg møtte døden for første gang. Eg forstod mykje meir enn dei vaksne innsåg at eg gjorde, og eg klandrar ingen for at dei ikkje visste korleis dei skulle snakke med meg om det. I løpet av dei neste 3 år mista eg 5 av mine nærmaste; 4 besteforeldre og ei grandtante. Det var ganske tøft for familien. Julemiddagen vart plutselig mykje mindre. Det var mykje sjukdom og alvor.

 

Som vaksen har eg prøvd å ta lærdom av det som skjedde desse åra. Det har gjort at eg har vorte opptatt av å ta barn på alvor. Eg har vorte opptatt av å kunne snakke med dei om dei vanskelige tinga, sjølv om eg ikkje kan forklare dei. Eg personlig er nok flinkare å snakke med ungdommar enn med barn, men eg er likevel opptatt av at vi som kyrkje skal våge å snakke med ungane også om det som er vanskelig og som vi ikkje har alle svara til. Vi må bli flinkare til å snakke om det, barn er ikkje dumme, dei forstår meir enn vi trur og mange får tidlig møte dei mørke sidene i livet. Tenk om vi som kyrkje då hadde vore på banen allereie og snakka om det og kunne by på erfaringar som gav trygghet når det vanskelige og vonde skjedde..

Dette gjer at eg syns vi burde bruke Halloween. Snu det til noko som fortel noko bra og ikkje berre la markedskreftene få spele på trick or treat, kostymer og skumle effekter.  La oss vise ungane at sjølv om vegen kan vere mørk og skummel, så går det som regel bra. La dei få erfare at ved å gå sammen gjennom det som er vanskelig så blir det ofte ikkje så skummelt som det kunne sjå ut i starten. Det å ha ei hand å holde i betyr mykje når mørket i livet rammar oss. Og så gje opplevinga av at vi kjem ut på andre sida - med erfaringa av å gå gjennom det skumle. Det er og ei fantastisk mulighet til å få snakke om det kristne håpet. Håpet om at det ventar noko godt på andre sida av døden. At det ikkje skal vere smerte eller noko anna vondt der, for vi trur på Han som har sigra over døden og som ER lyset!

Sjalu

Det er lenge sia eg har blogga. Energinivået har ikkje vore så høgt i sommar og haust. Det har vore mange ting som har spelt inn, og summen av alt har vore at andre ting har fått prioritet.
Men eg har hatt eit innlegg i hovudet lenge no, som eg fann ut at det kanskje er på tide å få ned på "papiret".

Ting blir jo ikkje alltid som ein hadde tenkt...

Eg har tenkt på det å vere sjalu.
Eg trur det er ein følelse vi alle har opplevd ein eller annan gong.
Det er ein vanskelig greie å takle.
Følelsen av å vere utanfor.
Følelsen av å ikkje få det ein begjærer.
Følelsen av å ikkje meistre.
Følelsen av å ikkje vere god nok.
Den kjem og legg seg som ei kald og altoppslukande skodde..

Sjalusien kan ha mange former og falsettar. Det er jo mest vanlig å snakke om det i eit kjærlighetsforhold, men eg vil påstå at den stikk det gufne hovudet sitt ut i mange samanhengar. Det handlar ikkje berre om at kjæresten - eller den ein skulle ønske var kjæresten - gjev meir oppmerksomhet til nokon andre. Det kan også vere at nokon har noko ein sjølv ikkje har, at nokon får stå i ein spotlight som ein sjølv har drøymt om å få varme seg i eller vore van med å stå i. Plutselig er den der, utanforkjensla, fyller kroppen med misunnelse og eigetrang, lar nervetrådane dirre av frykt og tankane pulsere i krisemaksimering og manipuleringsteknikkar. Og plutselig så blir det så trengande under huda at det kjem ut i ei eller anna form, og altfor ofte er det ikkje på ein god måte..

Plutselig er det tomatsaus med fisk over alt..

For vi har jo blitt opplært til at å vere sjalu er ingen bra ting. Vi skal ikkje vere det. Og så prøvar vi å legge lokk på det, og lykkast kanskje, heilt til nokon trykker på rett knapp og plutselig kjem det - nokre gonger som små, giftige kommentarar, andre gonger som eit kjempesmell.

Eg har fundert på korleis ein kan bli bedre på å handtere sjalusi. Noko handlar nok om personlighet, og det er ikkje alltid så lett å gjere noko med det. Men vi kan greie å gjere noko med korleis vi handterar det. Følelsen vil kanskje alltid vere der, men korleis kan ein få ut det som er så kjipt uten at det rammar verda rundt oss?

For det er jo sjalusien sin natur - den rammar i utgangspunktet den som er sjalu. Det handlar om smerte. Er eg sjalu, er det eg som har det vondt inni meg. Korleis eg taklar dette vonde, blir avgjerande for om eg påfører andre smerte eller ikkje. For det er ein ting som er så utruleg lett å gjere dersom eg ikkje veit korleis eg skal handtere det som er inne i meg. At eg seier eller gjer ting, som gjer livet kjipt for nokon andre - og som kanskje øydelegg relasjonen eg har til det mennesket. Det som ein gong var så bra, så positivt og livgjevande blir snudd heilt på hovudet..

Å vere det andre mennesket, er ikkje enkelt det heller. Å vere den som har noko eller er noko som den andre vil ha. Og så kan ein ikkje gje det den andre vil ha. Det å oppleve at eit anna menneske har ein smerte på innsida som kjem ut i si aller styggaste form er ikkje enkelt. Ofte forstår vi ikkje at det er nettopp det som det handlar om - at den andre har det vondt. At det faktisk er smerte som er utgangspunktet for dei harde orda, for giftpilene, for oppstyret og beskyldningane. At det er begjær og lengslar som ikkje har blitt møtt, draumar som er knuste og sorg over det tapte. At det er frykt for å ikkje vere god nok, frykt for avvisning og frykt for å tape ansikt som ligg der og kokar.

Eg har stilt meg spørsmålet om korleis eg møter det i det siste. Eg veit at eg har handtert mange ting feil opp gjennom åra. Eg veit at eg framleis gjer mange feil. Eg veit at eg er ikkje særlig god på å takle mine egne følelsar, men eg har vorte bedre på det. Og eg har så lyst til å bli flink til det, til å kunne roe meg sjølv ned når eg kjenner at dette vonde, urolige slit i magen - følelsen eg ikkje vil ha, som eg prøvar å fortrenge etter beste evne men som framleis plutselig kan skyte gjennom kroppen som ei pil. Og eg har så lyst til å kunne møte menneske som slit med det overfor meg på ein god måte. Ein måte som tek vekk litt av smerten, som roar det ned, og gjer ting trygt. For eg veit jo kor kjipt det er å ha det slik - og eg veit jo at dei egentlig ikkje vil meg vondt.

Eg skulle så gjerne hatt svara på korleis ein gjer det. Kanskje handlar det om å erkjenne at ein føler som ein gjer - både overfor seg sjølv og overfor andre? Kanskje er det å vere ærlig med følelsane, kjenne på dei og jobbe med å sleppe dei det som må til? Og om ein ikkje får det til åleine, kanskje det å be om hjelp er trikset? Og kanskje handlar det også om å våge å gå ei ekstra mil sammen med den som ikkje greier å la monsteret i magen sove? Kan vi greie å slå på dét lyset som gjer at monsteret forsvinn, om vi gjer det sammen? Eg berre lurer.. har du svaret, så del det gjerne! ;)

Love Wins - min vei til eit liberalt syn..

Eg har tenkt på dette lenge no. Om eg skulle skrive denne bloggposten.
Eg hadde aldri tenkt å verte talskvinne for denne saka.
Eg har kjempa mot den og med den i mange år.
Eg veit at eg fort kan trakke hardt ut i salaten og såre nokon som eg er veldig glad i.
For eg veit at mange eg er glad i ikkje delar mi oppfatning.

Men, så vart dette så viktig for meg å sette ord på.
Det vart så viktig å få sagt noko om at dette ikkje er noko eg tar lett på.
Det vart så viktig å adressere nokre av dei meldingane eg har fått etter at eg åpna munnen og sa noko om eit kyrkjemøtevedtak som var heilt bak mål, sjølv om eg då ikkje flagga regnbueflagget høgt - men heller stilte spørsmål ved om det virkelig var mulig å seie at ein lever med to syn når ein ikkje vil legge til rette for det eine synet.

Derfor vil eg skrive noko om kvifor eg har landa der eg har gjort... Men før eg skriv meir vil eg også presisere at eg har all respekt for dei som har landa på noko anna enn meg. Eg veit ikkje om eg har rett, men eg greier ikkje å sjå dette på ein annan måte lenger.. Og dette er slik eg ser det teologi. Det er ikkje avgjerande for mi frelse. Den er berre avhengig av kven eg trur på og kva eg trur HAN gjorde for meg, og om eg lar Han få lov å vere der for meg.

Så...: Kva står egentlig i Bibelen om homofili?
Eg greier berre å finne nokre plassar der sex mellom menn er adressert.

Lat oss starte i Gamle Testamentet:
"Du skal ikkje liggja med ein mann som ein ligg med ei kvinne. Det er avskyeleg" (3.Mos. 18:22)

Midt i lovsamlinga står det.  Ein kan også argumentere skaparteologisk om dette og ta inn skaparforteljingane, der det står at Gud skapte menneske i sitt bilde, til mann og kvinne skapte han dei. Og gav dei oppdraget å formeire seg. (1.Mos.1:26-28) Det står også at Gud såg at det ikkje var godt for menneske å vere åleine, så då laga han ei kvinne til mannen. (1.Mos.2:18-25)


Ja, og så har vi forteljinga om Sodoma og Gomorra i 1.Mos.19. Ei historie som ofte blir brukt i argumentasjonen mot homofilt samliv. Kvifor lurer eg egentlig på. Her er det ikkje snakk om gjensidig kjærleik. Men umoral og det som i mine auge ser ut som ønske om overgrep... I Esekiel 16:49 står det at Sodoma si synd var hovmod...

Men det står altså i lovverket at menn ikkje skal ligge med kvarandre. Alle er enige om det. Både konservative teologer og liberale. Men det står mykje anna i dette lovverket også.
Det gamle testamentet er fult av reglar, normer og skikkar som har endra seg.. I følge kloke teologer finnes det ikkje noko ord på hebraisk for ekteskap eller for å gifte seg. Ein snakka om at mannen tok kona til seg. Han avtalte brudepris og ho vart rekna som hans eigedom. Lover om voldtekt, ekteskapsbrot og skilsmisse var i kvinna sin disfavør. Barna vart hos far. Ho måtte flytte heim til foreldrene. Og kvinner hadde ingen arverett.. Dette er ikkje lover vi ville tenke på å ta inn i dag...


Det er og interessant å sjå kva som blir sagt om lova i Det Nye Testamentet. Det virkar for at forfattarane er enige om at lova blir oppsummert i Matt. 22:37-40: Han svara: "‘ Du skal elska Herren din Gud av heile ditt hjarte og av heile di sjel og av alt ditt vit.’  Dette er det største og første bodet. Men det andre er like stort: ‘ Du skal elska nesten din som deg sjølv.’ På desse to boda kviler heile lova og profetane. "
Johannes evangeliet presiserer stadig at ein skal elske kvarandre. Paulus framhever det mellom anna i Rom.13:10 og Gal. 5:14. Og ja, eg veit det står meir i Galatarane 5. Men der står ingenting om homofilt samliv.

Og då er vi plutselig over i Det Nye Testamentet. Her er det Paulus som har noko å seie om saka. Ingen andre adresserer det i det heile tatt...

La oss begynne i Rom. 1:18-32 er litt av eit avsnitt.. Og i vers 27 står det: "På same måten heldt mennene opp med det natirlege samlivet med kvinner og tok til å brenna av lyst etter kvarandre. Menn dreiv utukt med menn, og dei bar sjølve den straffa som måtte koma for villfaringa."
Det ser jo ut til å vere ganske klar tale. Ting stiller seg kanskje litt annleis når nokre teologar påpeikar at i grunnteksten ser dette ut til å vere meir voksne menn som tek seg unge elskarar. Litt sånn herskap og tjener-aktig. Og sjølv i den norske omsetjinga brukar ein uttrykket UTUKT. Det er altså ikkje snakk om varig, stabilt forhold mellom to likverdige partar...

Vidare kan vi gå til 1. Kor 6:9-10: "Veit de ikkje at dei som gjer urett, ikkje skal arva Guds rike? Far ikkje vill! Verken dei som lever i hor, dei som dyrkar avgudar eller dei ssom bryt ekteskapet, verken menn som ligg med menn eller lèt seg liggja med, verken tjuvar, grådige , drankarar, spottarar eller ransmenn skal arva Guds rike."

Ordet som er brukt i forbindelse med disse mennene som ligg med menn her er PORNEIA. Eit ord som blir brukt om prostitusjon.... Og sjå på resten av lista. I lys av Jesu ord om kva som er ekteskapsbrot (Matt.5:28), kven går egentlig fri? Og har vi ikkje litt av kvart som små avgudar i dag? Kan det vere at Paulus adresserer umoral og ikkje eit forplikta samliv?

Vi finn same greia igjen i 1.Tim.1:8-10, der han listar opp all verdens fæle ting som ikkje lever i trå med lova, og i vers 10 møter vi igjen Porneia: "..dei som driv hor, menn som ligg med menn, dei som driv menneskehandel, løgnarar og dei som sver falsk eid, og kva som ellers måtte strida mot den sunne læra."

Og eg må sei noko om kontekst. For kontekst har blitt viktig for meg. I Det Gamle Testamentet får eit folk med behov for å vokse levereglar som både er nødvendige for reproduksjon, og for at dei skal vokse opp og halde seg friske. Det er litt "vask deg på hendene for å unngå smitte"- lovverk. Og seksualundervising kom i form av "dette skal du gjere for å få barn" og "dette skal du ikkje gjere for å få barn". Dette er litt satt på spissen, men med tanke på kor mykje av dette lovverket som har falle bort i åra som har gått etter det kom, så trur eg at eg har ryggen rimelig klar..

Den nytestamentlige konteksten er like spesiell. Jesus seier ikkje eit einaste ord om homofili. Ingen verdens ting. Og Jesus snakkar ganske mykje om det å vere menneske. Paulus har tre (3!) plassar han er inne på tematikken, og han snakkar til eit samfunn der det var status for ein voksen mann å ha ein mannlig elskar, gjerne ein ung ein. Han adresserer umoral. Det blir ganske tydelig når ein les samanhengane. Eg syns i allefall det blir det. Men eg kan ta feil - kanskje hadde Paulus same forsåing av homofili som den vi har i dag?

Litt greit å rydde heime først?

Og det er noko med flisa og bjelken... Eg har kjent på at det er på tide å sjå meir på mitt eget liv og eigen moral, før eg ropar høgt om andre. Men eg må også seie at eg meinar at vi gjer både oss sjølv og andre urett når vi ikkje adresserer livsførsel som ikkje er bra.
Paulus har eit poeng når han snakkar om at kroppen er eit tempel (1.Kor. 3). Vi skal ta vare på den og behandle den godt, også seksuelt sett. Det er ikkje bra for oss å vere ukritisk til kven vi går til sengs med. Vi veit alle at det skaper band - og det kan bli veldig sårt. I tillegg utsetter ein seg sjølv for risiko. Vi bør kunne seie ifrå til menneska vi er glad i når vi ser at dei har ein livsførsel som avspeglar at dei ikkje elskar verken seg sjølv eller nesten sin.. Uavhengig om ein er homofil eller hetrofil, lesbisk, transeperson eller kva no enn slags legning ein måtte ha.

Eg avskriv ikkje det som står i Bibelen om tematikken. Men eg trur, og då er trur eit vesentleg ord, at ting ikkje var så definert som det på mange måtar er i dag. Eg trur ikkje at Paulus meinte at mine homofile eller lesbiske venner som har forplikta seg til kvarandre, eller ynskjer å forplikte seg til kvarandre, ikkje skal få leve ut kjærleiken sin. Eg trur han snakka om at ein ikkje skal misbruke andre. Og eg trur talen er minst like tydelig til oss hetrofile på det området!

Eg har hatt ei lang vandring med denne tematikken. Eg var konservativ og tenkte veldig svart kvitt. Eg høyrde på vise menneske og fulgte dei blindt. Eg studerte det ikkje, men godtok alt som vart sagt. Men så kom den første vennen ut av skapet.. og plutselig hadde eg eit ansikt å forholde meg til. Det har blitt mange ansikt. Og eg er så inderlig glad i dei alle. Og difor måtte eg begynne å grave.
Dette var det eg fann. Dette er det som gjorde at eg havna på det ein kallar liberal side. Eg veit ikkje om eg har rett. Derfor har eg stor respekt for dei som har jobba med tematikken og havna på andre sida. Eg har ingen problem med å leve med det. Og om du ikkje har gjort det. Leit i Bibelen, les, lytt, be om innsikt, gjer deg opp di eiga meining - ikkje berre følg blindt etter nokon du ser opp til. Om du endar opp med å vere uenig med meg, så er det heilt greit. Vi kan framleis vere venner. Og eg vil stå ved sida di og støtte deg på at du har lov til å meine og å ytre kva du meiner. (Så lenge du gjer det på ein saklig måte.)

Men for meg er det også viktig å holde fast på at dette er teologi. Dette er ikkje noko Jesus adresserte. Dette handlar om korleis vi tolkar tekst, kontekst og vår forståing av det. Og eg trur Gud er stor nok til at Han har rom for oss alle. Uansett korleis vi måtte tolke skriften.

Det ække deg, det er meg..

Denne sommaren hadde eg heilt andre planar for enn den hadde for meg.
Og ein av dei tinga som det vart veldig framtredande i forhold til er garderoben eg hadde med meg heim. Sommaren i fjor var friskt i minnet, sommaren då eg sat inne i solrike dagar fordi eg ikkje hadde tilgang på uteplass der eg kunne få plassert den nyopererte foten. Så i år pakka eg kofferten med optimisme kun ein Vestlending med særdeles dårleg hukommelse kan ha. (Det brukar jo ikkje å vere slik som i fjor! )Eg kan vel seie det slik at bikinien og shortsen har blitt i kofferten...

Men slikt vêr blir det mykje tid til å tenke, lese, vere sosial med dei som ikkje er på jobb og å sjå på dårleg tv. Og det er nokre tankar som har surra i hovudet, kanskje særleg det siste året, som har tatt litt meir form. Eg vart nemleg sittande å sjå på eit sært program her ein kveld, der to som er singel hadde intervjurunde med dei nærmaste til den andre, for å prøve å sette fingeren på kva som gjorde at dei framleis var singel. Det var interessant, og kikkaren i meg følgde nøye med. Her var det kanskje noko å lære?

Det var i grunnen ikkje så mykje å kjenne seg igjen i med dei to eg såg på. Eller kanskje er det eg som har dårleg sjølvinnsikt? Det er jo slettes ikkje utenkeleg.
Så eg har no analysert litt for meg sjølv. Og det kan jo vere greit innimellom.

Eg har aldri vore populær. Eg kan vel ikkje seie at eg har vore upopulær heller. Eg har liksom vore ein av dei som er der, utan at det har slått ut verken eine eller andre vegen. Eg kjem frå ein heim der vi gikk både i kyrkja og på bedehuset, er velsigna med ein rundt kropp, med fregner, og briller(no for det meste linser), var og er lærer(og rektor)datter, var til tider altfor nerdete og vart ikkje velsigna med spesielt god koodinasjon. Eg stakk meg fram i enkelte samanhengar, men ikkje på ein kul måte. Eg er ikkje spesielt morsom, men kan glimte til - helst når eg ikkje hadde tenkt å gjere det. Eg har liksom berre vore der, sånn ca. midt på treet.

Eg er altså ikkje ei jente som ein snur seg etter på gata. I allefall ikkje i positiv forstand. Men det er jo mange som fell innanfor den kategorien som ikkje er singel.. Så kva er det då?
Kva er det i meg som gjer at eg endar i kategorien som Taylor Swift så fint beskriv med: " I go on too many dates, but I can't make them stay"?

Kven blir vel ikkje sjarmert av dette?

For noko må det vere. Kan det vere at eg brukar feil parfyme? Eller har eg for høg latter? Kanskje det er dobbelthaka? Er det at eg er for passiv? Eller er eg for sjølvstendig? Det kan jo være at eg har dårlig humor, og ikkje har forstått det? Eg har fundert på det, og det einaste eg er ganske så sikker på er at det er ikkje alle verda sine menn det er noko gale med...



Og her eine kvelden fall nokre brikker på plass. Av alle ting då eg sat og såg film saman med nokre nieser. The Proposal. Ein ganske lettvektig romantisk komedie, der Sandra Bullock spelar den strenge canadiske sjefen som kommanderer sin amerikanske kjekkasassistent til å gifte seg med henne slik at ho kan vere i landet(USA). Og etter mykje forviklingar, sjølvsagt, så endar det jo med at dei to fell for kvarandre. Ganske standard oppskrift. Og det som slo meg då eg såg slutten var at når han kjem der og er så superromantisk at sjølv ei gammal uttørka rosin må kjenne på det, var at hennar svar var "Du vil ikkje vere med meg" og vidare "Det er enklare om vi berre gløymer det..", eller sånn ca det...

 

No kan eg ikkje akkurat samanlikne meg med Sandra Bullock. Ho er jo i ein litt annen kategori enn meg. Men eg kan kjenne meg igjen i nokre av trekka til rollekarakteren hennar i denne filmen. Eg hatar der når eg blir kalt bestemt eller sterk. Eg veit at mange ser på meg som det, men for meg har det blitt noko veldig negativt. Det er eit bilde eg ikkje kjenner meg igjen i. Men eg forstår kor det kjem frå.

For det første har eg ei dialekt som for enkelte, særleg aust- og sørlendingar, virkar veldig krass og bestemt. Men eg er sjelden den som ikkje vil høyre kva andre har å seie, og som ikkje skiftar meining om det dei seier er logisk og riktig. Eg trives best med å jobbe i team, der ein er likeverdige, og alle kan seie kva dei meiner og ein kjem fram til felles løysingar. Men eg kan kjempe når eg føler at nokon blir urettferdig behandla. Eg har faktisk havna på sjukehus fordi eg har vore i slåsskamp på grunn av det. Skaffa meg arr og greier.

Forstår ikkje korleis nokon kan oppfatte meg som streng...

For det andre så kan eg nok sjå litt morsk ut når eg tenker.. og for det tredje er eg ikkje så sterk som folk vil ha det til. Men når du har vore kvinne i møte med dominerande menn i arbeidslivet, så må du vere tøff i trynet. Og når du har fått deg mange nok slag i fjeset, så bygger du etterkvart opp eit forsvar. Og den muren tek det tid før du slepp nokon innanfor... Særleg når du gong etter gong har opplevd at nokon har trengt seg inn, og spring sin veg når dei oppdagar at du er sårbar.

I ei samtale tidlegare i sommar datt det ut av meg at eg er lett å like, og forholdsvis lett å bli glad i - men eg er vanskelig å elske. Og jo meir eg tenker på det, jo tydeligare blir det for meg at det er sant. For eg er omgjengelig og har eit rimelig stabilt godt humør. Folk som er i godt humør og som smiler masse er jo ofte lette å like. Ikkje at alle likar meg, men det er ikkje så mange som direkte mislikar meg. Trur eg i allefall...
Men det å elske - og det er jo det eg egentlig vil, elske nokon som elskar meg tilbake - tek tid og krever arbeid. Då snakkar vi ikkje berre om forelskelse, begjær og tiltrekning, då snakkar vi om noko djupare og meir solid. Og då snakkar vi om innsats og vilje.

Det er vanskelig å bake om du er redd for å få mjøl på deg..

Mange eg har møtt har hatt forventinga om at vi skal oppleve det samme rushet (av hormoner) som vi gjorde då vi var 16, sjølv om vi nærmar oss faretruande 40. Og for så vidt, eg trur det kan skje - men eg trur og det kan blende oss. Det er i allefall mi erfaring. Alle som kjenner meg veit at eg kan vere impulsiv og det ville nok ikkje forundre mange om det var litt sydlandsk blod i årene på meg. Men då det intense, det spennande og herlige rushet brått møtte kvardagen, som vi faktisk har mest av, så fungete det som ei solid bøtte med kaldt vatn. Og er det ikkje noko meir der enn rushet, så raknar det rimelig fort.

Eg vil ha noko meir enn rushet. Eg har leika nok. Eg vil ha nærleik, tryggleik og dette solide, som er så umulig å beskrive, men som du ser hos menneske som har utvikla ein ekte kjærleik for kvarandre. Du veit, av typen "vi har vore gjennom nokre stormar, og vi står framleis saman". Eg skulle ønske at nokon våga å trenge seg inn forbi forsvara, og tålte det dei fikk sjå der og våga å bli. Eg vil heller ha noko som utviklar seg sakte, men som blir stødig. Enn noko som tar deg med storm, og fungerer som ein tornado.

Det er noko innanfor...

Men det er klart: Det er nok ikkje dei andre det er noko gale med. Egentlig er det ikkje meg det er noko gale med heller. Men det er eg som er problemet i mitt liv. Eg kan veit at eg har sprunge frå sjansar eg har hatt. Eg kan tydeleg sjå at eg har sagt og gjort ting som har støytt andre vekk. For eg får litt panikk når nokon prøvar å komme på innsida av forsvarsverka. For kva om dei ikkje likar det dei ser? Angrep er jo det beste forsvaret, ikkje sant? Eg blir lett slik som rollekarakteren til Sandra Bullock; "Du vil egentlig ikkje vere med meg.." "Det er lettast om vi ikkje satsar..." Og når han som møter det ikkje har innsatsviljen, ja, då blir det ikkje noko av. For egentlig handlar det jo om frykt. Frykt for å bli såra dersom det ikkje går. Like greit å avslutte det med ein gong.  Og eg vil ikkje trøystast med prat om at "berre eg møter den rette så..." Kven har sagt at eg nokon gong vil gjere det? Kanskje er det mitt lodd i livet å vere einsleg? Er mitt liv mindre verd då?

Som lengtar etter å komme ut...

Eg har i grunnen inga god oppsummering på dette. Å skrive det og sende det ut i den store veven er skummelt. Til no har det vore tankane på innsida av hovudet mitt. Plutselig er det der ute. Det store, såre spørsmålet. Som eg egentlig ikkje har svar på, berre litt tankar rundt.. Men samtidig så vart det plutselig viktig for meg å sette ord på noko av det..

I go on too many dates
But I can't make them sta
I go on too many dates
But I can't make them stay

Liv(et) sin salme

Eg vart spurt om å seie noko om min salme på ein salmekveld her heime.
Det tok meg to sekund å vite kva som er min salme.
Det kunne vore mange. Eg er veldig glad i salmeboka, sjølv om det ikkje er alle salmane eg er like begeistra for. Det er noko med at mange salmar er så slitesterke. Både når det gjeld melodi og innhald.

Men tilbake til MIN salme.
Den har berre eitt vers, den salmen.
Og for å forklare kvifor den salmen er MIN, så må eg begynne i det som eg syns er ei av dei finaste  kirkelige handlingane. Dåpen.

Eg kan ikkje forklare dåpen. For meg er den eit mysterium.Vi seier at i dåpen blir vi Guds born, men eg vil aldri gå med på at barn som ikkje vert døypte ikkje er Guds barn. Dei er like høgt elska og del av fellesskapet sjølv om foreldrene tek eit anna val for dei. Eg trur på ein Gud som er stor nok til å romme det teologane ikkje kan formulere. Men eg er glad i dåpen. For meg vart det ein stor opplevelse då eg bar eit av tantebarna mine til dåpen. Då eg bøygde meg fram for at ho skulle få vatn på hovudet, så slo tanken meg: "Det er som om eg skal legge ho i nokre andre sine armar. Faktisk - akkurat no legg eg ho, og hennar liv, i Guds hender."

For meg er det der noko av greia med dåpen ligg. Vi gir barnet vårt i Guds varetekt. Vi seier at det er det vi ynskjer for barnet. Og så står vi, som kyrkjelyd, og lovar at saman med foreldre og fadderar skal vi: HA OMSORG OG BE FOR BARNET, LÆRE DET SJØLV Å BE OG Å DELTA I HERRENS NATTVERD. Ved å gjere dette, skal barnet få vokse opp og sjølv få velge kor det vil høyre til.

Eg vaks opp i ein kristen heim. Og eit av mine første musikalske minner er at nokon sit på sengekanten og syng denne salmen, som er min salme, skriven av Thomas Kingo, saman med meg. Eg må ha fått lære den, for eg sang med:

Skriv deg, Jesus, på mitt hjerte,
du min konge og min Gud,
at ei lyst, ei heller smerte,
deg formår å slette ut!
Denne innskrift på meg sett:
Jesus ifra Nasaret,
den korsfestede, min ære
og min salighet skal være.

Dette er ei bønn som har forma livet mitt.
Eg ser på den som overskrifta på mi trushistorie.
For:
Uansett kor langt vekke eg har vore,
uansett kor mykje eg prøvde å stenge Gud ute,
så har eg alltid vorte dradd tilbake.
Når tvilen slit i meg
og eg ikkje kan forstå korleis eg kan tru,
når Gud er fjern og livet urettferdig
og eg aller helst vil sleppe alt
som har med Gud og Jesus å gjere,
då kjem spørsmålet:
"Kan eg la vere å tru?"
Svaret blir alltid nei.
Det er for mykje der.

Kanskje er eg naiv.
Men eg trur på bønna si kraft.
Og eg trur at det at eg fekk lære denne salmen som barn,
og at andre sang denne bønna saman med meg
har gjort den sann.
Difor syng eg den framleis,
særleg når eg tvilar.

Til deg som har funne den eine..

Kjære deg som har funne...
... nokon som du irriterer deg grøn over at ikkje greier å legge sokkane frå i går i skittentøyskorga, men lar dei ligge på golvet 20 cm unna..
... nokon som gjer deg frustrert fordi dei på død og liv må komme seg ut dørene i god tid, og sender beklagande tekstmelding i bilen fordi dei trur dei er seint ute når dei egentlig er minst ti minutt for tidlig...
... nokon som okkuperer fjernkontrollen når du vil sjå favorittprogrammet ditt..
... nokon som enkelte netter snorkar så inderlig at du ikkje får sove - og som skremmer deg våken dersom dei ikkje gjer det ei natt..
... nokon som du må kjempe med om siste smash-biten eller dei best nonstop-bitane...
... nokon som kan gjere deg så sint at du føler du held på å eksplodere over dei dummaste ting..
... nokon som ikkje tenker på at det er lurt å skylle oppvasken og sette den rett i oppvaskmaskina, men som set den i oppvaskkummen...
... som pratar og krever di oppmerksomhet når du er opptatt med noko anna...

Kjære deg. Er du klar over kor heldig du er?
Hugsar du å sette pris på det du har?

Det er bryllaupssesong. Og eg har det siste året tenkt mykje på dette med å finne den du vil dele livet med. Eg har hatt mange samtaler om kva det betyr. Kva veit vel eg, som nærmar meg 40, framleis er singel og ikkje har noko som tilseier at det vil endre seg i overskuelig framtid?

 

Eg kjenner etterkvart mange par. Og eg har no både sett og høyrt ein del opp gjennom åra.
Og eg kjenner på at eg har lyst å minne deg som har funne nokon som du deler livet med på at dette ikkje er noko som er sjølvsagt. Ein god del finn nokon dei lever sammen med i tjukt og tynt eit heilt liv, stadig fleire opplever at det raknar og nokre må leve med tapet etter den dei elska. Og nokre av oss er ikkje så heldig at vi finn nokon i det heiletatt. Kvifor er ikkje lett å seie, men det er slik.

Eg sat her ein kveld og fekk ikkje sove, og då enda eg opp med å sjå på noko reality-tv frå akutten. Eg såg den eine etter den andre som kom inn med skadar i ulike omfang, og så kom intervjua med dei som var nærmast... Særleg ei dame gjorde veldig inntrykk på meg. Dei hadde vore  saman i over 40 år. Ho ville ikkje seie at ho var forelska i mannen sin, så lo ho litt og så kom det: "Men eg elskar han. Det er ingen eg heller vil komme heim til og bli holdt av."

Så eg hadde så lyst å seie til deg at du er heldig..
.. som har nokon å dele skittentøysvask med..
.. som har nokon som dreg deg ut døra, slik at du ikkje kjem forseint..
.. som har nokon som du kan dele sofaen med..
.. som har ein kropp ved sida di når natta senker seg, som du kan krype inn til..
.. som begrensar sjokoladeinntaket ditt..
.. som du kan diskutere med, om både dei viktige og dei uviktige tinga..
.. som deler måltid med deg..
.. som har nokon du kan prate med om alt..

Summen blir at du har nokon som tåler den du er, ja, som ikkje berre tåler det - men som elskar deg og som du elskar tilbake. Eg kjenner at eg misunner deg.. men eg unner deg det også!
Ta godt vare på det. Beskytt det. Kjemp for det.
For slikt er ikkje lett å finne.

Om fjerten som vart til fem høns

Eg gjekk ein gong i tida, ja, det begynner å bli nokre år sia, på skule med ein gut som var så flink å teikne. Han teikna alltid morsomme tegningar av ting og tang, og kunne underholde stort med dei. Ein dag såg eg han hadde teikna ein mann framfor ein gammaldags do med buksa nedom bakenden, og ein kunne sjå vinddraget der bak og ut frå det kom det fem høner..

Om han berre gjorde sin eigen vri på ordtaket om fjøra som vart til fem høns, eller om han hadde høyrt feil, det veit vi ikkje. Men tegninga var så god, og så morsom at eg framleis hugsar den - i detalj. Og den siste tida har den stadig svirra innom tankane mine.

Den har nemlig noko veldig sant i seg. Ordtaket handlar om korleis ein liten, og forsåvidt ubetydelig, greie kan bli til noko ganske så uhåndterbart og krevande. I allefall for meg som er så redd for fuglar..
Eg vaks opp på gard, og i ei periode hadde vi 100 høner og ein hane. Eg gjorde gong på gong forsøk på å plukke egg, men panikken tok meg kvar bidige gong. Eg greidde ikkje å fokusere, eg hadde puls på 200 sjølv om eg stod i ro og greidde ikkje puste normalt. Og det var alltid minst eitt klink-egg når eg plukka... slik det lett går når ein ikkje har kontroll på musklane sine lenger.

Men, det handlar egentlig ikkje om min panikk for fuglar. Det handlar om eit ordtak som min skulekamerat nagla på ein særdeles bra måte. Det handlar om korleis ei historie veks oss ut av fingrane og startar å leve sitt eige liv. Ein fjert, noko som ikkje treng verken å lukte eller høyrast spesielt godt, kan fort bli høglytt og illeluktande.. Ja, for eg lovar deg - har du vore i nærleiken av eit hønsefjøs, så veit du at det er ikkje særleg velluktande eller stille!

Det har vorte nokre gonger eg har tenkt på dette dei siste åra. Om korleis ein trur ein berre har sagt eller gjort noko som ikkje har noko varig betydning, og så har det plutselig blitt ei svær greie. Kanskje har ein ikkje tenkt over at ein har sagt eller gjort det heller, eller i allefall ikkje at det kunne oppfattast annleis enn det var i hovudet før ein sa det. Og ja, dette er i stor grad eit kvinneproblem. Men det er ikkje BERRE eit kvinneproblem. (sorry, kjære menn, de er ikkje så uskuldige som de likar å tru) Det handlar om sladring og baksnakking. Det handlar om å ikkje snakke til den som sa eller gjorde og finne ut kva som egentlig var meint, men i staden fortelle eller diskutere det med andre.

Ofte handlar det ofte at ein ikkje forstår kvarandre. At ein tek ting ut av kontekst. At ein blir utrygg fordi ein ikkje ser den store samanhengen. Og så vel ein å ikkje snakke om det. Ein vel å ikkje stille spørsmålet: "Meinte du slik eg oppdatta det?" Og så vel ein å begynne å snakke med andre om det.. Ja, det er faktisk eit valg! Og plutselig var denne tingen, som egentlig var som ein uskuldig, liten fjert, blitt noko som levde, som tok form og som plutselig vart eit skremmande dyr - eller fem.

Og plutselig vart dette ei stor sak. Det kjem tilbake til stakkaren som slepte fjerten, men som trudde at det gikk heilt fint. Plutselig er det ikkje lenger uskuldig eller lite. Plutselig er det sårande og vanskelig. Og enkelte gonger går det ikkje an å rette opp att skaden ein har gjort. Mistilliten er der. Ryktet ein har starta har fått sitt eige liv. Det har spredd seg og ryktet til stakkaren som berre slapp ut litt gass, har blitt til at han er hønsebonde..

Det er så lite som skal til. Kanskje var det ikkje nokon som slapp ein fjert i det heile tatt. Kanskje var det den fyrste som begynte å prate som egentlig gjorde det. Kanskje var det berre at ein trudde at nokon gjorde noko, eller sa noko, og så valgte en å seie noko om det til nokon som egentlig ikkje hadde noko med det å gjere. Og vips, så hadde ein øydelagt for eit anna menneske.

For det er det som skjer når vi vel å spre rykter, snakke om det vi ikkje egentlig veit noko om, diskutere andre sine feil og manglar. Vi veit ikkje alltid historia bak at ting blir slik det blir. Kanskje er det vi snakkar om med feite, tabloide bokstavar noko som egentlig ikkje har noko med virkeligheta å gjere? Kanskjer er det litt sånn at vi legg saman to pluss to og får det på merkelig vis til å bli 250?
Kanskje er det slik at "Eg kan dessverre ikkje den dagen" ikkje betyr at "eg vil ikkje ha noko med deg å gjere"? Kanskje handlar det noko om at vi har med oss våre egne historier inn i alle relasjonar, med delar som dei andre ikkje kjenner, og som fargelegg dei små nyansane i kommunikasjonen med dei fargane vi vel å fargelegge med? Kanskje er det at nokon andre gjer ting på ein måte som fungerer for dei, skremmande fordi vi ikkje har gjort det slik før sjølv?

Ein seier ofte at tunga er skarpare enn sverd. Det er fort gjort å gløyme. Dei såra ein påfører andre med orda sine, er ufattelig mykje vanskeligare å ta tilbake. Det er så lett når ein føler seg urettferdig behandla, ikkje forstår heilt og føler seg forbigått, eller ein rett ut er såra fordi historia vi ber med oss gjer at ein oppfattar ting feil. Det er så lett når ein er sårbar at orda som kjem skapar distanse og sår som ein ikkje kan rette opp igjen. Særleg når dei kjem ut i samanhengar dei ikkje burde komme ut - og blir brukt for å sladre eller å preike drit. Kanskje tenker ein ikkje på at dei orda ein seier til ei god venninne kan komme vidare i ei eller annen form? Kanskje tenker ein ikkje på at dei orda ein brukar er med på å danne holdningar over for andre menneske? - "for det var jo eg som vart dårlig behandla!"

Eg har blitt så bevisst på dette i den siste tida. Eg veit at eg er skuldig i det sjølv, så altfor mange, mange ganger. Men dei siste åra har fått meg til å skjerpe meg. Og eg ønsker virkelig å bli flink på å ikkje gjere det. Eg har lyst å bli flink til å spørre rett ut kva som er greia.  Eg har blitt flinkare til det. Av og til svir svaret skikkelig. Av og til løyser det opp i mange flokar. Greia er at det alltid viser meg kva som er problemet.  Og altfor ofte har det eg har tenkt på som eit problem i mitt hovud, forsvunne når eg har blitt forklart samanhengen. Eg har og fått lære, på den harde måten, at det som vart sagt ikkje var meint for å såre meg - men mi historie førte til at eg opplevde meg såra.

Eg har gått mange runder dei siste åra der eg har vore skulda for mykje rart. Eg har visst det, men eg har ikkje alltid kunne gjort noko med det. Der eg har gjort feil, og blitt gjort klar over at eg har såra nokon, har eg alltid prøvd å gå til den det gjeld og fått skværa opp. Altfor mange av desse gangane har det vist seg at den som etter ryktene var den eg hadde såra hadde ei heilt anna historie å fortelle meg.. Dei har kanskje berre sagt ting på ein uheldig måte, eller gjort noko som hadde blitt misforstått.

Det er også vanskelig å forholde seg til ting når det kjem tilbake som eit rykte, i staden for at det blir tatt opp av den det gjeld. Eg forstår jo godt at det er vanskelig å skulle seie til meg at det eg gjorde eller det eg sa vart oppfatta sårande, for eg kjenner det sjølv når nokon gjer det mot meg. Men det er likevel ei sak mellom dei to partane som saka angår. Og eg ønsker ikkje å dra andre menneske ned i møkka. Hønsemøkk er nemleg fæle greier...

 

Det aller værste, og det som dessverre er altfor typisk, er at ein overhøyrer ei setning eller to om noko som ein egentlig ikkje har noko med å gjere. Noko som blir sagt eller gjort inn i ein kontekst som ein ikkje har oversikt over. Og så snakkar ein med den neste ein møter og som er lydhør, og fortel kva ein høyrde, og så spinn det ut av kontroll. Plutselig er det dei udefinerte "mange som seier/opplever/føler..". Og så kjem det tilbake til den som dette gjeld, og det gjer det nesten uten unntak. Den stakkaren blir ståande og klø seg i hovudet og lure på kva han eller ho gjorde gale.

Eg har opplevd å vere der nokre gonger dei siste åra.
Kjent på sårheten og frustrasjonen over at eg skal ha gjort noko eller sagt noko som har såra eit anna menneske. Følt at eg stod åleine midt i ein storm eg ikkje heilt kunne forstå kor kom fra.
Uten mulighet til å kunne gå til den ein skal ha gjort noko.
Uten mulighet til å få rydda opp.
Og ofte når eg har fått undersøkt litt har eg funne ut at det er fordi det var ikkje eingong ein fjert, men det har likevel vorte eit heilt hønsefjøs.
Og så redd som eg er for høner, så går eg ikkje frivillig inn dit!
Det beste hadde vore å fått sleppe - at det ikkje var nødvendig. Men altfor ofte blir det det..
Men gje meg tid, og nokre som heiar på meg, som veit kven eg er og som er glad i meg, så vågar eg - sjølv om eg så må bake mange kaker fordi alle egga vart klink-egg!